Dialecten Peer

Op deze webpagina van de Heemkundige Kring Peer vind je een aantal ‘dialectstukjes’
waarin een woord, een uitdrukking of een gezegde uit “het Peerder dialect” centraal staat. De betekenis en ook de herkomst van het woord of de uitdrukking worden – in de mate van het mogelijke – besproken in een artikeltje dat geen wetenschappelijke pretentie of ambitie heeft, maar de lezer wel uitnodigt om mee te denken over en te genieten van het dialect.

“Het” Peerder dialect bestaat eigenlijk niet. De kerkdorpen Erpekom, Grote-Brogel, Kleine-
Brogel, Linde, Peer-Centrum, Wauberg en Wijchmaal … vormen samen (Groot-)Peer en ieder kerkdorp heeft zijn eigen dialect. Alleen de dialecten van Linde en Wauberg verschillen niet noemenswaardig van elkaar.

De verscheidenheid van de Peerder dialecten kan je hier beluisteren. Centraal staat de zin
“Ja, ja, thuis in huis op de schouw staat een Lieve Vrouwke met een blauw kleed en in haar
handen draagt ze een groene peer.” Van elk kerkdorp hoor je iemand die deze zin
ingesproken heeft.

Heerlijk om te horen, maar eerlijk … het maakt het gesprek over “het Peerder dialect” er niet makkelijker op. Het is daarom ook jammer genoeg onmogelijk om al die verschillen telkens aan bod te laten komen in de “dialectstukjes” in deze rubriek.

Mijn uitgangspunt is het dialect van Linde-Peer, mijn moedertaal. De schrijfwijze van het
dialect in deze stukjes probeer ik voor iedereen leesbaar en begrijpbaar te houden… vandaar dat ik soms (bewust) inconsequent ben in die schrijfwijze. De korte leeswijzer en enige creativiteit zullen je zeker helpen bij het lezen en interpreteren van de teksten…

Veel leesplezier en alle op- en aanmerkingen, suggesties en aanvullingen zijn van harte
welkom.

Louis Dingenen

PS: Alle artikeltjes zijn eerder al gepubliceerd in “Blikveld. Nieuwsbrief voor de wakkere
burger” dat elke donderdag digitaal verschijnt en waarop je je gratis kan abonneren via een
mailtje naar uitgever michel.ketelbuters@skynet.be.

LEESWIJZER bij de dialectstukjes over het Peerder dialect.

Teksten in het dialect lezen is moeilijk en teksten leesbaar in het dialect schrijven is nog moeilijker! Het de lezer zo aantrekkelijk mogelijk maken, dat is ons doel.

We proberen de dialectzinnen zo herkenbaar mogelijk te schrijven met weinig accenten en zonder speciale tekens. Wij hebben geen wetenschappelijke (of andere) pretentie en zijn dikwijls inconsequent in onze spelling, dat beseffen we. 

Toch enkele tips om de dialectfragmenten vlot te kunnen lezen:

  • De eind -n valt weg: we spreken de eind -n van werkwoorden bijna nooit uit en dus laten wij ze ook weg in onze dialectteksten: “wij geven” wordt ‘vèè gève’. Als een klinker op de -n volgt, dan laten we de -n wél staan: “we lopen en springen” wordt ‘ve loeëpen en springe’ (de -n bij loeëpen blijft staan omdat er een /e/ volgt).
  • De eind -d/-t: we spreken de eind -t en de -d van een woord altijd als /t/ uit. Wij schrijven in onze dialectteksten een -d bij woorden die in het Algemeen Nederlands (AN) ook op -d eindigen. Het schriftbeeld van het dialect lijkt dus op dat van het AN en dat bevordert de leesbaarheid.  “Dat wordt gezegd” spreken we in het dialect uit als ‘dè wèèrt gezeet’, maar wij schrijven ‘dè wèèrd gezeed’ … Niet echt fonetisch, maar hopelijk wel leesbaarder.
  • Élève: aan dat Franse woord moet je denken als je een /è/ of een /é/ lees in onze dialectteksten. Een voorbeeld: “dat wordt” = ‘dè wèèrd’.
  • Hond wordt ‘ho.nd’ waarbij dat puntje /./ de korte /-o/ iets langer maakt in de uitspraak.
  • ‘Jeu, jeu,’ zeggen ze in Peer, maar ze kunnen het niet schrijven’ … en het is nog waar ook! Die ‘eu’ klinkt niet als de /eu/ in deur, maar als de ‘eu’ in “freule”.
  • De ‘ë’ is een “doffe e” om bv. een klank langer te maken zoals in “lopen” = ‘loeëpe’.
  • De  afkorting AN staat voor Algemeen Nederlands

Elke levende taal, ook het dialect, is altijd in evolutie. Niet alleen de woordenschat past zich aan een veranderende maatschappij aan, maar ook de uitspraak.

Dank voor je interesse en je begrip. Veel leesplezier! Veel dialectplezier!

Klik hier voor een volledige lijst van alle ‘dialectstukjes’, gebruik de zoekbalk of de index om naar een ‘dialectstukje’ te gaan.