‘Hèè liet alles in perdel en liep zoe hel as ‘r kos weg … wa ’nen held!’ (Hij liet alles in de steek en liep zo hard als hij kon weg … wat een held!)
‘In perdel’ laten, betekent o.m. in het Peerder dialect dat je iets of iemand (meestal op een kritiek ogenblik) “in de steek” laat en dat je alles achterlaat zoals het er ligt. Het kan ook betekenen dat je “een afspraak niet nakomt,” zo zegt het Vlaams Woordenboek, maar ik betwijfel of we dat in Peer ook in die betekenis gebruiken. Volgens sommige bronnen zou ‘perdel’ (met een doffe /e/ vooraan) afkomstig zijn van het Franse woord “bordel” (bordeel), maar dat lijkt niet aannemelijk. In het Hageland zegt men wel ‘iemand in bordèl late’, maar de betekenis is dezelfde als die van ‘perdel’, alleen de beginmedeklinker verschilt. De /b/ en de /p/ verschillen overigens maar heel weinig van elkaar in uitspraak en beide klanken worden in sommige dialecten soms met elkaar verwisseld of voor elkaar gebruikt … denk bv. aan de varianten ‘betieën’ en ‘petieën’ van het woord “bijeen” in het Zonhovens.
‘Perdel’ zou volgens andere bronnen afkomstig zijn van het Franse woord “bataille” (strijd), en van de uitdrukking “laisser (quelqu’un) en bataille” wat betekent dat je “iemand in volle gevecht in de steek laat”. Die “steek” zou dan verwijzen naar het gevecht. In het Limburgs Etymologisch Woordenboek gaat Debrabandere akkoord met die herkomst, al vertrekt hij vanuit “en bataille” wat “in wanorde, schots en scheef” betekent en de betekenis “in de steek laten” kan afgeleid worden uit “verward, in wanorde achterlaten”, stelt hij.
Je kunt ook ‘in perdel vallen’ en dus “pech krijgen”. Zo kun je ‘in perdel vallen met oeëren o.to’ en dan heb je autopech’ … en elke machine kan wel eens ‘in perdel vallen’. In ieder geval verkeert degene die ‘in perdel geleuten is’ of in ‘perdel vilt’ in moeilijkheden.
Wij kennen (o.m.) in Peer ook de uitdrukking dat iemand ‘in e lestig perket/parket zit’ en je zou kunnen argumenteren dat deze uitdrukking aansluit bij ‘perdel’. “Parket” betekende in het Middelnederlands “afgeperkte ruimte” en als je ‘iemand in een perket’ bracht, bracht je die al in gevaar of moeilijkheden en die betekenis heeft “een lastig/moeilijk parket” vandaag nog. Kennen wij in Peer ook niet de uitdrukking ‘iemed in perdel brenge’ die (zo goed als) synoniem is met ‘iemed in e lestig parket’ brengen?
We kennen zeker de uitdrukking ‘met het mes in ’t vèrreke vertrèkke’ waarmee men wil aangeven dat iemand vertrekt zonder zijn werk af te maken. Deze uitdrukking lijkt mij in de richting te gaan van ‘in perdel’ laten …maar de betekenis is toch niet helemaal dezelfde.
In verband met het parket: omdat de vertegenwoordigers van het openbaar gezag in een kleine afgeperkte ruimte zaten, werd deze ruimte in het Frans ook “parquet” genoemd, aldus het Etymologisch Woordenboek, vandaar dat wij vandaag in de gerechtelijke wereld nog over het “parket” spreken .
Meer ‘perdel en parket’:
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/parket
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/perdel,iemand,in,laten
https://www.etymologiebank.nl/trefwoord/bordeel
https://www.dbnl.org/tekst/stoe002nede01_01/stoe002nede01_01_2253.php
https://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/parket
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 46 van 19 november 2021.
Louis Dingenen