‘Ge moet dè nie zoe aaframmele! Ge moet tro.ger bèèn, menneke!’ (Je moet dat niet zo snel opzeggen! Je moet trager bidden, jongen!)
Met de betekenis van ‘aaframmele’ kan je in (o.m.) het Peerder dialect twee kanten op: ‘rammel of slèèg gève’ en “iets snel en bijna onverstaanbaar opzeggen”.
In de eerste betekenis houdt ‘aaframmele’ in dat het slachtoffer niet zomaar een klap krijgt … hij krijgt echt wel een heel pak slagen. Het achtervoegsel -elen wijst bij een werkwoord op een herhaald gebeuren van iets en we noemen zo’n werkwoord een frequentatief of iteratief. In dit geval gaat het om “herhaaldelijk rammen” of “beuken”, synoniemen voor hard stoten zoals met een stormram of zoals een ram, een mannelijk schaap, dat doet! “Afranselen” zou een synoniem kunnen zijn.
In de tweede betekenis van ‘aaframmele’ zegt iemand erg haastig zijn tekst op. Iemand die voor de klas staat kan zijn tekst ‘aaframmele’ en dan hebben we het niet alleen over leerlingen die hun spreekbeurt uit het hoofd kennen en de tekst ‘aaframmele’. Het kan evenzeer gaan over leerkrachten die hun les ‘aaframmele’.
“Haastig en zonder devotie gebeden opzeggen”, zo omschreef wijlen Piet Lauwers ‘aaframmele’ in “Dat Stedeken Peer” in 2012 en hij had het specifiek over de ‘noster’, de Paternoster.
“De noster aaframmelen. Vroeger gebeurde dat nogal eens in de avondwake voor een dode, drie opeenvolgende dagen voor de begrafenis,” aldus Perenaar en dialectkenner Piet Lauwers. En hij kon het weten. Je kunt natuurlijk ook andere teksten ‘aaframmele’, dat spreekt voor zich, maar als het, zoals bij het bidden, voortdurend om dezelfde teksten gaat die je moet brengen, dan is de verleiding tot ‘aaframmele’ natuurlijk erg groot. “Paternosters bidden bij een overledene heet ‘nosteren’ en soms ging het om drie paternosters na elkaar … met daarna nog de Litanie van alle heiligen,” weet een trouwe lezer-medewerker van Blikveld, “vandaar ook de uitdrukking ‘zit deu nie zoe te nostere’!”
Voor wie het niet meer weet of wist … een Paternoster of een ‘noster’ is een reeks van 50 Weesgegroetjes in 5 reeksen van 10 opgedeeld met daartussen telkens en Onzevader. Bij allerlei godsdienstige aangelegenheden werd dan zo een Paternoster gebeden … en soms waren er dat veeeel meer dan één! Je zou ze voor minder gaan aframmelen, niet? Tja, wie of wat je zou ‘aaframmele’, dat laten we liever aan de verbeelding van de lezer over!
Nog ‘aaframmele’:
https://etymologiebank.nl/trefwoord/aframmelen
“Dat Stedeken Peer”, driemaandelijkse periodiek van de Culturele Kring Peer, 43ste jrg, nr. 4, september 2012.
Eerste publicatie in Blikveld nr. 39 van 29 september 2023.
Louis Dingenen