De vraag naar de betekenis van ‘nele(n)’ kwam van een oud-Perenaar die nu in het Brabantse Bierbeek bij Leuven woont. Na de wandeling op zondagmorgen had hij tegen zijn buur gezegd dat die ‘aan het ‘nele’ was. “Niemand wist wat ik bedoelde,” zo mailde de man naar Blikveld. “Ze lachten mij uit en noemden mijn Peerder totaal buitenaards.” Of Blikveld wist wat ‘nele’ betekent en waar het vandaan komt, “want, het staat zelfs niet in het dialectwoordenboek!” zo meldde de lezer nog.
Jee, is het antwoord, ja en nee. Nee, want niet iedereen kent dit (o.m.) Peerder dialectwoord blijkbaar, maar ook ja, want sommigen kennen het wel … én hebben enkele treffende voorbeeldsituaties en -zinnen aangebracht om een en ander te illustreren.
Iemand die geboren is op ’t Lin, in Peer woont en al wat jaren op de teller heeft, kent ‘nele’ en geeft er een mooi voorbeeld bij: “Wanneer een kind iets vraagt en het niet krijgt, dan gaat het in een hoekje zitten mokken en stilletjes wenen, met tussendoor een korte, maar duidelijke ingeademde snik. De ouder zegt dan: ”En zit deu nie zoe te nele.” En inspelend op de vraag uit Bierbeek, geeft hij nog een voorbeeldzin: ‘Z’ne geboeër hèèt ‘m es ligge gad, mè dèè kan deu ever blijve doornele.’
In dezelfde lijn ligt ook de bijdrage van een geboren en getogen Perenaar: “’Nele’ wil zeggen “zagen”, meermaals hetzelfde zeggen. Meestal wordt dat gebruikt bij een klein kind dat aan het ‘nele’ is, iets wil hebben en het altijd maar vraagt. Niet met veel geweld, maar steeds maar herhalen. Perenaren moeten dit kennen, zeker Perenaren met kleine kinderen.” “Ook oudere mensen kunnen soms zo nele, zagen en klagen over hun pijntjes,” vult een trouwe lezeres nog aan.
“Zeuren” kan een AN-synoniem van ‘nelen’ zijn, denk je dan en dus tik je “zeuren” + “dialect” in op Google! Je krijgt een kaartje met de spreiding van het gezochte woord in nogal wat Nederlandse en Vlaamse dialecten (zie link hieronder).
En kijk, net over de grens bij Maaseik, in Susteren, staat ‘neule’. Het is niet ‘nele’ maar we zijn er toch bijna, want als ‘neule’ de Maas oversteekt en tot bij ons komt, dan wordt de ronde klank /eu/ ontrond tot /e/ zoals in ‘nele’, zo brengt een lezer met veel dialectkennis aan! In het Groot Woordenboek van het dialect van Meeuwen staat ‘neulen’ vermeld met de betekenis zeuren, zaniken, vervelend doen … en de uitspraak is ‘nèle’, dus ook ontrond en met het Duits als herkomsttaal.
We zijn er dus en we checken even bij https://etymologiebank.nl/trefwoord/neulen en ook daar vinden we “neulen” met brommen, zeuren, zaniken als betekenis, met herkomst uit het Duits “nö(h)len” en zelfs met ontronding “nählen” en wij zijn helemaal bij ‘nele(n)’, precies wat we zochten.
Nog ‘nelen’:
https://www.mijnwoordenboek.nl/dialect-vertaler.php?woord=zeuren
https://etymologiebank.nl/trefwoord/neulen
Eerste publicatie in Blikveld nr. 49 van 16 december 2022.
Louis Dingenen