‘Wa hadde nau wieër autgehaald … dèèn aaën tif … jo.ng toch, brèkt oeëre nek mer nie!’ (Wat heb je nu weer bovengehaald … die oude motorfiets …. jongen toch, breek je nek maar niet!)
In ons Peerder dialect kun je zeggen dat je ‘tieën en taaner autgehaald had’ en dan weten ze nog niet wat je precies bedoelt … want ‘authale’ (uithalen) heeft verschillende betekenissen.
Je kunt iets bovenhalen of “uithalen” wat opgeborgen was, zoals in ‘ich hèm vlieës autgehaald veer vannemiddig’ (ik heb vlees uitgehaald voor vanmiddag) en dan is de kans heel groot dat je dat ingevroren vlees uit de diepvriezer gehaald hebt.
Als je zegt dat je de ‘èèr autgehaald’ hebt, dan denken de meesten spontaan aan de eieren van je eigen kippen die je vanuit het kippenhok naar binnen gebracht hebt. Toch zal een deel van de “meer ervaren” lezers (van Blikveld) ook meteen aan iets anders denken … vermoed ik.
In de jonge jaren van heel wat lezers van Blikveld was immers het leegroven van vogelnesten een van de geliefkoosde kwajongensstreken in Groot-Peer (dat toen overigens nog niet als zodanig bestond). Ze noemden dat ‘vegelnèst of nèste authale’ waarbij het niet zozeer om het nest dan wel om de eieren of liever nog … om de kick van het klimmen in de bomen en het roven van de eieren ging. Sommige eieren werden dan met een speld of naald langs boven en onder ingeprikt en … leeggeblazen … en dan maakten de “nestrovers” daar een krans mee door de lege eieren met een snoer aan elkaar te verbinden.
‘Boe hadde dè autgehaald?’ (waar heb je dat (idee) gehaald), vroeg moeder dan, want creatief waren ze wel, die snotneuzen die wel meer ‘toeren en streken autho.lte’ (fratsen en streken uithaalden).
‘Iets authale of iets autstèke’ was dagelijkse kost, een ‘grap authale’ was heel gewoon en als je weer eens iets ‘autgespoeëkt haad’ wat niet geweten mocht worden, dan deed je je best om het te verbergen … maar ‘dè ho.lt toch niks aut’ (dat hielp toch niet), want uiteindelijk kwam het toch uit … ‘Al moete de krèèn het autbringe, het kimt toch aut!’ zeggen ze ook in Peer, niet? Al moeten de kraaien het uitbrengen of bekend maken, het komt toch uit.
En als moeder en zus aan het breien waren, en het viel tegen, dan werd het hele breiwerkje netjes ‘autgehaald’, uiteengehaald, ontrafeld, … en kon men opnieuw beginnen, dat was dikwijls het zuiverste werk.
En als je wat ouder was, dan mocht je naar de jeugdbeweging, de sportclub en … zelfs af en toe eens uitgaan. Meestal moest je zelf en alleen rijden, maar als je geluk ‘k(w)aam iemed o.ch authale’, (kwam iemand je ophalen). Dat hield in dat iemand anders bv. met de fiets langskwam en dat je dan samen reed, ofwel dat iemand je bv. met de auto kwam ‘authale’ … dan moest je niet zelf rijden. Meestal moest je met de fiets, want, ‘boe zeun ze ‘t geld authalen om ‘nen o.tto te koeëpen op jo.nge lèèftijd, he!’ (Waar zouden ze het geld (uit)halen om een auto te kopen op jonge leeftijd!)
Nog meer ‘authalen’:
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/uithalen
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/uithalen
Eerste publicatie in Blikveld nr. 51 van 22 december 2023.
Louis Dingenen