‘Beloven, jeu, … beloven dat er mich zeu trigbetale …en wa dinkde? Nèks! Het is ‘ne schobbejak, mieër nie, want hèè hèèt mich belogen en bedroge, de rotzak, de lorejas!’ (Beloven, ja, … beloven dat hij mij zou terugbetalen, … en wat denk je? Niets! Het is een schurk, meer niet, want hij heeft mij belogen en bedrogen, de rotzak, de ellendeling!’
‘Schobbejak’ (of ‘schabbejak’) is (o.m.) Peerder dialect voor “schurk, schoft, deugniet, leegloper, schooier, ellendeling, …” en is synoniem voor een ander (o.m.) Peerder dialectwoord nl. ‘lorejas’, ook gekend als ‘lorias’. Het is duidelijk dat beide woorden een erg negatieve (pejoratieve) bijklank hebben. Die kan variëren van “een slordig voorkomen hebben” of “kattekwaad” uithalen tot “erg slechte dingen” doen. De gevoelswaarde van de woorden verschilt van spreker tot spreker en zelfs van situatie tot situatie: sommigen menen dat ‘schobbejak’ een harder verwijt inhoudt, anderen vinden ‘lorejas’ negatiever. Ik neem aan dat jij als geen van beide betiteld wil worden!
Een ‘schobbejak’ is volgens dialectoloog Debrabandere een “korte kiel van blauw linnen” die je over je hoofd moest aantrekken zoals de boeren (vooral in Nederland) vroeger deden. De voorloper van wat wij kennen als de ‘kloon’ (“de overall”), zeg maar.” “Schobbe” betekende ook “haveloos persoon” en “jak” stond voor “Jan”, een veel voorkomende naam voor boeren en waarmee dus eigenlijk “iedereen” bedoeld werd, “Jan en alleman” … Een ‘schobbejak’ was dus een “haveloos iemand” met een betekenisevolutie richting schurk, ellendeling enz …
Een ‘lorejas’ of ‘lorias’ heeft oorspronkelijk een iets mildere betekenis, richting “deugniet, slungel, plaaggeest”. ‘Lorejas’ zou afkomstig zijn van het Middelnederlandse lore/leure wat schelm en deugniet betekende. Als je echt veel betekenissen van ‘lorejas’ wil zien, klik dan zeker eens op deze link https://www.betekenis.be/woord/lorejas …
Let dus in het vervolg wel even op als je aan Lore vraagt of je haar jas mag aannemen om hem aan de kapstok te hangen: “Lore? Jas?” … ze zou zich beledigd kunnen voelen, en terecht!
Meer ‘schobbejak’ en ‘lorejas’:
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/schobbejak#.X7bPBmhKiUk
https://www.encyclo.nl/begrip/schobbejak http://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/schobbejak http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/lorejas
https://www.encyclo.nl/begrip/Lorejas
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 11 van 12 maart 2021.
Louis Dingenen