Donderdag 29 oktober 2020, de tweede coronagolf walst volop over Vlaanderen en Radio 1 is zoals “altijd benieuwd”. Ook programmamaker Vincent Byloo doet tussen 9 en 10 u zijn dagelijkse duit in het zakje en maakt een leuke montage van een uitspraak uit het ochtendprogramma op Radio 1. De politie van Gent had weer een aantal verboden corona-kotfeestjes moeten afbreken … en mijn aandacht werd getrokken door een uitspraak van iemand van wie mij de naam ontgaat. Het ging ongeveer als volgt: “En dan pak je die jongeren toch bij hun schabbernak en je neemt ze mee naar het ziekenhuis en je confronteert ze daar met echte coronapatiënten die aan het sterven zijn!” Het idee alleen al … ik schrok ervan, maar het woord ‘schabbernak’, ja … daar hoorde ik mijn grootvader weer! ‘Ge pakt ze met hunne schabbernak …’, het klonk zo bekend in de oren, want ook in het Peerder dialect wordt ‘schabbernak’ gebruikt … of moeten we zeggen “werd gebruikt”, want je hoort het blijkbaar niet dikwijls meer in Peer. Of toch? Laat het ons dan zeker weten, ok.
‘De miester poek dèè sjarel met zijne schabbernak en hèè zat em oppe kneie veer het bord!’ (De meester nam die kerel met zijn kraag en hij zette hem op de knieën voor het bord!)
‘Schabbernak’ (met variant ‘sjabbernak’) is (o.m.) Peerder dialect voor “kraag” en bij uitbreiding “nek”. Volgens Debrabandere (2011) zou het woord uit het (Middelhoog)Duitse woord “Schavernac/schabernac” komen en dat betekent “grove winterhoed die de nek wrijft”.
Je zou in de voorbeeldzin hierboven ook kunnen zeggen: ‘De miester poek dèè sjarel met zijne kallee …’ en dan heb je een Peerder synoniem voor ‘schabbernak’, namelijk ‘kallee’ met als varianten ‘kaljee’, ‘kelee’, ‘galjee’ en ‘gallee’. Het zijn allemaal verbasteringen van “collier”, het Franse woord voor kraag.
Je hoort ook wel eens ‘zjilee’ als synoniem voor ‘kallee’ en/of ‘schabbernak’, maar een ‘zjilee’ is eigenlijk de verbastering van “gilet”, het Franse woord voor “vest”. Een driedelig pak omvat naast een broek (pantalon) en een jas (colbert) ook een “gilet”, een mouwloos vest dat je over een hemd of zelfs T-shirt kan dragen en vandaag hip is, zeker voor hipsters. Tenslotte zou je kunnen argumenteren dat je iemand ook bij zijn ‘kol’ zou kunnen nemen, want “col” betekent ook “kraag” in het Frans. Van Dale kent zelfs het woord “coltrui” en in Peer weten ze wel wat ze moeten doen als iemand zegt: ‘Nicole, doet oere kol es tegoei!’
Meer ‘schabbernak’:
http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/schabbernak
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/schabbernak https://www.mijnwoordenboek.nl/dialect-vertaler.php?woord=kraag
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 9 van 26 februari 2021.
Louis Dingenen