‘Die litskes in m’n heur zijn te strang, ma, doet ze ‘s wa losser!’ (Die elastiekjes in mijn haren zitten te vast, ma, doe ze eens wat losser!)
‘Strang’ is (o.m.) Peerder dialect voor “strak, spannend, eng, nauwsluitend, vast, knellend …”. ‘Strang’ kan iets zeggen over de manier waarop iets bevestigd, aangedraaid etc. is en dan is het een bijwoord: ‘Die schroef is te strang aangedrèèd’ (te hard, te vast). ‘Strang’ kan ook bij een zelfstandig naamwoord staan en dan is het dus een bijvoeglijk naamwoord, zoals in : ‘Zoeën strang bro.k hem ich nog noeëts gepast!’ (Zo’n enge/spannende/nauwsluitende broek heb ik nog nooit gepast).
In het Middelnederlands bestonden de woorden “stranc” en “strange” met de betekenissen “groot, sterk, hevig, eng, scherp, hard, nauwsluitend”, zegt Debrabandere in zijn etymologisch woordenboek. Als je verder gaat zoeken, kom je bij het Latijnse werkwoord “stringere” uit, wat “strak aantrekken” betekent. Een ‘string’ is een “koord” in ons dialect en als je zo’n “koord(je) annex lapje stof” draagt, draag je in het AN een “string”, maar dan heb je nog niet veel om het lijf. En als je zo’n string ‘strang’ aantrekt, dan heb je ook nog pijn! Je herkent in “stringere” ook de stam van “stringent(e maatregelen)” en dat betekent “strenge, afdoende, krachtige, strikte maatregelen”. In het Engels herken je “strong” (sterk). De vergrotende trap van het dialectwoord ‘strang’ is ‘stranger’ en mits een beetje zin voor taalhumor komen we bij “stranger(s) in the night” van Frank Sinatra uit … wat natuurlijk niets met ons ‘strang’ te maken heeft, maar alles met “vreemd(eling)en in de nacht”!
In het Maastrichter dialect bestaat ook het woord ‘straank’ in de betekenis van “ontzag” en ‘strank’ bestaat ook nog in de betekenis van “norse vent”, zo leert ons de Etymologiebank.
‘Strank’ betekent bij ons helemaal iets anders, zoals blijkt uit de voorbeeldzin: ‘Ich hem pijn aan m’ne strank, ich kan nie kome wèrke!’(Ik heb pijn aan mijn rug(gengraat), ik kan niet komen werken!). De Briegelse variant is ‘straank’. ‘Strank’ vind je ook in het (Hoog)duits terug met de betekenis van rug en ruggengraat: Rücken, Rückstranc.
Tot slot nog een graties advies: als je pijn hebt in je ‘strank’, dan kan je een beschermende riem dragen, maar je mag hem niet te ‘strang’ aantrekken, want dan heb je alleen nog maar meer pijn!
Meer ‘strang en strank’:
https://www.mijnwoordenboek.nl/dialect-vertaler.php?woord=strak http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/strang1
A.A. Weijnen (2003), Etymologisch dialectwoordenboek, Den Haag.
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 19 van 7 mei 2021.
Louis Dingenen