‘Hèè diet niks aners as mich koeienere, ich kan noeëts iets goeds doen …ich kan er nie mieë tege!’ (Hij doet niets anders dan mij pesten, ik kan nooit iets goeds doen … ik kan er niet meer tegen!)
‘Koeienere’ vind je in verschillende variaties (koejonnere, koejennere, koeionnere, koeionere, couillonnere …) en in allerlei dialecten en ook in het Peerder gebruiken we het. Van Dale (online) omschrijft “koeionneren” als “treiteren, het leven zuur maken” en “treiteren” krijgt bij diezelfde Van Dale als synoniemen “plagen, pesten,” …, vandaar dat wij hierboven “pesten” gebruiken voor ‘koeienere’.
De gevoelswaarde van het werkwoord ‘koeienere’ kan van gebruiker tot gebruiker verschillen, ook in het Peerder dialect. Dat kan gaan van “plagen, uitdagen, voor de gek houden … tot tegenwerken, het leven zuur maken, sarren, tarten, treiteren, tergen, pesten, (iemand) het bloed onder de nagels vandaan halen …” Ook de context waarin het werkwoord gebruikt wordt en de relatie tussen de deelnemers aan de communicatie, zijn van belang.
Een perfect synoniem voor ‘koeienere’ zou kunnen zijn: ‘(iemed) kloeëte’, in de zin van “(doen) mislopen, te gronde gaan” zoals Van Dale “kloten” omschrijft. Dat is geen toeval, want ‘koeienere’ is een verbastering van het Franse werkwoord “couillonner” dat op zijn beurt afgeleid is van het Franse zelfstandige naamwoord “couille” dat … “kloot, testikel” betekent. Er zou wel een nuanceverschil zijn tussen ‘koeienere’ en ‘kloeëte’ omdat ‘koeienere’ als iets blijvends en te kwader trouw ervaren kan worden, terwijl ‘kloeëte’ meer eenmalig en soms schelms en als grap bedoeld kan zijn.
Je leest ook wel eens dat de Nederlanders denken dat ‘koeionnere’ afstamt van “koeien drijven” omdat “koeionneren” bij hen betekent “op een vervelende manier leiding geven, de baas spelen, commanderen en ook “op een kleinerende, spottende of plagende wijze behandelen; de baas spelen over, iemand op de kop zitten”.
Een mooie voorbeeldzin van enkele mogelijke betekenissen van ‘koeienere’ vind je in het Vlaams Woordenboek op internet: “Hij koejonneerde zijn landgenoten met het woord couillonneren. Deze koejon was dus een echte mensenkloter, zijn kloterijen werden als schoeliestreken beschouwd.”
Waarde lezer, wij hebben je zeker niet willen ‘koeienere’ met dit artikeltje, en nodigen je uit om je op- en aanmerkingen, correcties, toevoegingen en suggesties naar de redactie te mailen. Alvast dank.
Meer ‘koeieneren’:
http://anw.inl.nl/article/koeioneren
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/koeionneren#.X7D9OmhKiUk
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/kloten#.X7EE1WhKiUk
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 5 van 29 januari 2021.
Louis Dingenen