‘’t Is hennig zegge dat dit mesjien hennig is om te wèrreke, mè ’t giet nie en ich bin het hennig mieg!” (Het is makkelijk zeggen dat deze machine handig is om mee te werken, maar ze gaat niet en ik ben het erg beu!)
‘Hennig’ is een veel gebruikt dialectwoord, ook in het Peerder dialect, en het heeft minstens een viertal verschillende betekenissen die in de context duidelijk worden. Als jij er meer kent, laat het ons dan zeker weten!
In het AN herkennen we het woord “hand” in “handig” dat je dan niet letterlijk moet interpreteren als “met de hand”. Handig drukt uit dat iets gemakkelijk, comfortabel of geschikt is “om te hanteren”, bv. een mes is handig om iets te snijden: ‘e mes is hennig om iets te snije’ zeggen wij dan. In de voorbeeldzin staat dat ‘het hennig zegge is …’ en je kan dat begrijpen als ‘gemakkelijk, eenvoudig’ … en dus ook “handig”, het komt je goed van pas!
Als je bedreven of vaardig bent in het hanteren van een mes, bv. als slager, dan zeggen wij ook dat je “handig of behendig bent met een mes” … in het dialect dat ‘ge hennig zijt met e mes’. We kennen allemaal wel een “handige harry”, iemand die buitengewoon goed is met zijn handen en erg bedreven is in allerlei klusjes en reparaties. Soms duikt daarbij ook de bijbetekenis van “slim” en zelfs “gewiekst” op. Denk hierbij bv. aan uitspraken als ‘dè is mich enen hennige, dèè … groeët aafgève, mè as ’t er opaan kimt, dan is ‘r foetsie!’ (Dat is me een mooiprater, die … grote woorden, maar als het er op aan komt, dan is hij weg!).
In het Engels kennen we “handy” in de betekenis van handig met …, maar ook in de betekenis van handig om te … Het (gebruiksvoorwerp) “past in de hand, is draagbaar …” zoals in “handycam”, een kleine draagbare videocamera! In het Duits bestaat “Handy” ook … maar het betekent “gsm, mobiele telefoon, smartphone”. Het Duitse woord “Handy” klinkt en lijkt Engels, maar het heeft er geen direct verband mee.
We gebruiken ‘hennig’ ook in betekenissen die we in het AN niet kennen. Als je zegt dat je ‘hennig mieg’ bent, dan betekent ‘hennig’ nogal, erg … en is het een graadaanduiding zoals in: ‘hennig hel’(nogal hard of luid), ‘hennig groeët’ (nogal groot), ‘hè haa het hennig zitte’ (hij had het nogal erg zitten), ‘hennig kaad’(nogal koud), enz …’
Daarnaast betekent ‘hennig’ ook “mooi, knap” zoals in de zin ‘het is een hennig wicht’ wat oorspronkelijk betekende “vinnig en levendig”, maar met de tijd geëvolueerd is tot een “mooi” meisje … en een ‘hennig menneke’ kan natuurlijk ook.
Als je nog ‘hennig veel’ wil lezen over ‘hennig’, consulteer dan zeker het lemma “hennig” in het ‘hennig dik’ “Groot Woordenboek van het dialect van Meeuwen” van Jean Bosmans en “handig” in het “Thematisch Woordenboek van het Eksels Dialect” van Clement Agten. Je gaat er ‘hènnig’ veel plezier aan beleven!
Meer ‘hennig’:
https://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/handig
https://synoniemen.net/index.php?zoekterm=handig
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/hennig
Clement Agten, “Thematisch Woordenboek van het Eksels Dialect”, 2012;
Jean Bosmans, “Groot Woorden boek van he dialect van Meeuwen”, 2019, p 663
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 33 van 13 augustus 2021.
Louis Dingenen