‘Hèè vertrok volle sjars met z’nen nauwen tif en 100 mèter wijer ging ‘r volle sjars tege de grond … sjarspijp hielegans kepot!’ (Hij vertrok met volle snelheid met zijn nieuwe motorfiets en 100 meter verder ging hij voluit tegen de grond … uitlaatpijp helemaal stuk!)
‘Sjars’ of ‘sjaars’ kan in o.m. het Peerder dialect verscheidene betekenissen hebben. In de voorbeeldzin lees je dat iemand ‘volle sjars’, ‘vol sjaars’ of ‘volle sletel’ met zijn motorfiets vertrekt: hij draait het gashendel helemaal open, hij geeft “vol gas” en hij laat de motor op hoge en/of volle toeren draaien! Een synoniem in het dialect kan zijn: ‘vollen do.mp’. Als je dan ‘vol sjars’ of ‘vol(le) sjaars’ tegen de grond gaat, ga je voluit, helemaal, hard … onderuit. Dat dan alleen maar de ‘sjarspijp’ of de ‘sjarsbeis’ stuk is, is nog niet zo erg, want zo’n “uitlaatpijp” is vervangbaar.
‘Sja(a)rs’ of ‘chars/charge’ in deze context is een verbastering van het Franse woord “charge” in de betekenis van “(volle) lading”. Het werkwoord “charger” betekent o.m. opladen zoals in “een accu opladen” of “een geweer laden”.
We vinden volle “lading” ook terug in een zin als: ‘Het begos te règene en te onwère en ich kreeg mich deu de vol sjars ever mich henne!’ (Het begon te regenen en te onweren en ik kreeg de volle lading over mij heen!). In deze context verwijst ‘sjars’ naar “charger” in de betekenis van het (be)laden van iets of iemand om het te (laten) dragen, net zoals in ‘ich hem al een hieël sjars blaar weggedeun, mè ’t is nog nie te zien!’ (ik heb al een hele lading bladeren weggedaan, maar ’t is nog niet te zien).
“Charge” kan ook nog verwijzen naar een (snelle) aanval of uitval, bv. van de politie of de cavalerie. Ook kan “charge” verwijzen naar een duw met de schouders (of met het volledige lichaam) om iemand “opzij te zetten” of opzij te duwen zoals in sommige balsporten gebeurt: in het voetbal is een lichte charge met de schouders (meestal) toegelaten. Het werkwoord dat bij “een charge uitvoeren” hoort, is “chargeren”, maar ik heb de indruk dat wij in het Peerder dialect noch het werkwoord, noch het zelfstandig naamwoord “charge” in de laatste betekenis kennen en/of gebruiken. Denk jij er anders over? Laat het ons dan zeker weten, ok!
Nog ‘sjars’:
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/charge https://etymologiebank.nl/trefwoord/charge
Eerste publicatie in Blikveld nr. 44 van 3 november 2023.
Louis Dingenen