‘Zit toch zoe nie den hielen tijd te permeteren en te lammetere, strak dinke de minse nog da ge ’ne siggelèèr zijt!’ (Zit toch zo niet de hele tijd te klagen en te jammeren, straks denken de mensen nog dat je een sukkelaar bent!)
‘Permetere’ en ‘lammetere’ zijn twee (o.m.) Peerder dialectwoorden die ongeveer hetzelfde betekenen, maar tegelijk ook heel verschillende betekenissen hebben. Ze komen beide via het Frans uit het Latijn. In de lettergreep ‘-met-’ spreken we de /e/ dof uit!
In de voorbeeldzin betekent ‘permetere’ zoveel als “klagen”, vooral bij pijn. In de zin: ‘Ko.nne vèè eus dit jeur eigelek wel permeteren om op vekansie te geun?’ (Kunnen wij ons dit jaar eigenlijk wel veroorloven om met vakantie te gaan?) betekent ‘(zich) permetere’ “(zich) veroorloven”. Het zelfstandig naamwoord is ‘gepermeteer’ zoals in ‘Zwijg en stop met oeër gepermeteer … doet gewoeën door!’ (Zwijg en stop met je geklaag … en doe gewoon door!)
Als je wil vragen of iets “toegestaan” is, zeg je: ‘Is ’t gepermeteerd?’ En als je toestemming krijgt, krijg je ‘permissie’ om iets te doen. Wie ooit bij ’t leger geweest is, zal het woord (nog) wel heel goed kennen, zeker als de ‘permis’ om in het weekend naar huis te gaan, ingetrokken werd … als straf! En wie Adamo kent, zal “Vous permettez, monsieur?” ook nog wel kennen … een meezinger uit 1964 waarin de zanger een vader de toestemming vraagt om diens dochter mee uit te mogen nemen. Klik op de link naar You Tube hieronder en je ziet een heel jonge Adamo in zwart-wit …
‘Lammetere’ kennen we ook in de variant ‘lamentere’ zoals het werkwoord overigens in de Van Dale staat met de betekenis “jammeren, weeklagen”. Er staat een opmerkelijke toevoeging in de uitleg bij Van Dale: “jammeren … m.n. over onwerkelijk leed”. ‘Lammetere’ is dus eigenlijk (volgens de toehoorder tenminste) onterecht klagen en jammeren, zeuren over bv. tegenslag. Die gevoelswaarde heeft ‘lammetere’ in ons dialect ook, niet? Het zelfstandig naamwoord is: ‘gelammeteer’ … zoals in ’Is’r wieër deu met ze gelammeteer?’ (Is hij weer daar met zijn geklaag?)
‘Ve geun dus nie mieë zoeveel permeteren en lammetere … ‘ve geun eus van nau aaf aan mieër kontent doen, nie?’ (We gaan dus niet meer zoveel jammeren en klagen … we gaan vanaf nu meer tevreden zijn, niet?) ’t Is maar een suggestie …
Meer ‘permeteren en lammeteren’:
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/permeteren
https://www.youtube.com/watch?v=7jECVTHcP00
https://etymologiebank.nl/trefwoord/permitteren
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/lamenteren
https://etymologiebank.nl/trefwoord/lamenteren
Eerste publicatie in Blikveld nr. 22 van 2 juni 2023.
Louis Dingenen