‘Ene goeie krauwagen is altijd hènnig, nie?’ (Een goede kruiwagen is altijd handig, niet?)
Iedereen die een tuin onderhoudt, weet hoe handig een kruiwagen kan zijn. Je kan er zware lasten mee vervoeren zonder je te forceren. In de dialecten in Groot-Peer hebben wij er verscheidene termen voor: ‘krauwage’, ‘kraue’, ‘kroewe’, ‘krauge’, ‘krukkar’ en misschien nog wel enkele andere. We herkennen in ‘krauwagen’ het werkwoord “kraue” (kruien) en het zelfstandig naamwoord ‘wagen’ en we zijn er: een “kar/wagen om iets te vervoeren”.
Vroeger had zo’n ‘krauwage’ een houten wiel met zware ‘heutere spieëke’ (houten spaken) en met een metalen band errond. Ook de ‘draagbèrreg’ (draagberries) waren van hout en alles was (ongeveer) recht op recht. Vandaag hebben de meeste ‘krauwages’ (de meervoudsvorm) een ‘ketsjoewe raad’ (rubberen wiel), een pvc- of metalen bak en licht gebogen draagarmen of berries. Er bestaan ook kruiwagens met twee wielen vooraan en je hebt motorkruiwagens en zelfs elektrische kruiwagens waarvan sommige zelfs vier wielen hebben! Een grappige anekdote kwam uit Grote-Brogel: ‘M’ne kroewage kan ich niemieë zien, doaveur trèk ich ‘m altied!’ (Mijn kruiwagen kan ik niet meer zien, daarom trek ik hem altijd!) En deze: een peuter zag een man met een rollator op de weg. Het kind vroeg: “Opa, waarom heeft die man een kruiwagen?” Echt gebeurd!
Tot zover de letterlijke betekenis van ‘krauwage’, maar je had het zeker al van in het begin door … ‘ene goeie krauwage’ heeft ook een figuurlijke betekenis, zowel in het AN als in ons dialect. ‘Krauwage’ is een bekende en weliswaar negatieve term voor extra en niet altijd terechte hulp en/of voorspraak, vooral bij het solliciteren naar een baan waarvoor nogal wat concurrentie is. ‘Relaties hemme’ heet(te) dat ook, of ‘iemet met ‘ne langen èrrem kènnne’ (met een lange arm). Vandaag zou je over het “juiste netwerk” kunnen spreken. Die persoon, de ‘krauwage’, kan dan een goed woordje of zelfs meer voor je doen en menige job is zo in de juiste … of precies in de verkeerde handen terechtgekomen. Nog een (heel oude) Peerder uitdrukking vinden we in de zin ‘Jo.mme dè wit ich, dèè kraut ’t nie zo na!’ (Ja, dat weet ik, die kijkt niet zo nauw!)
Ken je ook nog het spelletje ‘krauwage loeëpe’? In buiklig druk je je op je handen omhoog en iemand anders tilt je licht gespreide en gestrekte benen omhoog door je bij de enkels of de wreef vast te nemen. Je kan op die manier “bij wijze van spreken” een kruiwagen nabootsen als je je handen beurtelings voor elkaar zet en je “partner” mee vooruit stapt of loopt. Het is zeker een aanrader om nu even de tijd te nemen en dit met je partner thuis in huis of in de tuin te proberen. Of op oudejaarsavond, dat kan natuurlijk ook! Wij zijn vanzelfsprekend niet verantwoordelijk voor eventuele ongelukken!
Nog meer ‘krauwages’:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kruiwagen
https://etymologiebank.nl/trefwoord/kruiwagen
https://www.ensie.nl/betekenis/een-kruiwagen-hebben
https://www.spelactief.nl/activiteiten/sport-spel/kruiwagenrace
Eerste publicatie in Blikveld nr. 52 van 29 december 2023.
Louis Dingenen