‘Brengt mèr genoeg hool mee omme kipkap in te doen!’ (Breng maar genoeg leeggoed mee om de hoofdkaas/kipkap in te doen!)
Geen kat bij ons gebruikt de Algemeen Nederlandse term “hoofdkaas”, maar zo goed als iedereen kent wel het (o.m.) Peerder dialectwoord ‘kipkap’. Als vroeger bv. op de boerderij een varken geslacht werd, dan moest de boer, of liever de boerin, ervoor zorgen dat er voldoende “leeggoed” of ‘hool’ aanwezig was.
Eerst werd het bloed van de ‘steek’ opgevangen in bv. een ‘ko.m of ’nen iemer’ (kom of een emmer) en vloeibaar gehouden door er (meestal) met de hand in te roeren, want bloed stolt redelijk snel. Wanneer later (meestal) de boerin of een helpend familielid klaar was met het klaarmaken van producten zoals ‘kerbout’ (balkenbrij), ‘poeët en oeëre’ (onvertaalbaar … poot en oren) en ‘kipkap’, dan werd ander ‘hool’ ook gebruikt om die lekkernijen in te bewaren: kommen, ketels, kruiken, aarden schotels etc … allemaal ‘hool’.
Bij uitbreiding wordt ‘hool’ ook gebruikt voor alle soorten “leeggoed” dat je bv. meebrengt als je iets komt ophalen: ‘Zèrreg mèr genoeg hool om alles in te doen!’ (Zorg maar voor voldoende leeggoed om alles in te doen!)
Het woord “holte” is verwant met ‘hool’ en ‘hool’ betekent ook “hol, leeg vanbinnen” zoals in ‘Die ton is hool, ge hieërt ‘et as ge ‘r op haut!’ (Die ton is hol, je hoort het als je erop klopt!) En iedereen weet dat holle vaten het hardst klinken, niet?
En nu Pasen in aantocht is, komen de paaseieren weer in de actualiteit. En zo kun je tegenwoordig bij een bakker in Peer lezen dat er weer allerlei chocoladen “paaseieren en holgoed” te koop is: (holle) paashazen, klokken, eieren, kippen etc … Kortom ‘allemeul hool vanbinne’ … en lekker!
Nog ‘hool’:
https://etymologiebank.nl/trefwoord/hol1
https://www.streekproduct.be/weetjes/de-kijker-kipkap-en-kop
https://taaladvies.net/chocolade-letter-of-chocoladen-letter-of-chocoladeletter/
Eerste publicatie in Blikveld nr. 11 van 17 maart 2023.
Louis Dingenen