‘Hieërt! ’t Zijn de doeëdsklokke! Wie wèèrt er everlauwe? Wie zeu ’r doeët zijn?’ (Luister! Het zijn de doodsklokken. Wie wordt er overluid? Wie zou er dood zijn?)
Wanneer vroeger in een dorp of landelijke gemeente iemand stierf, luidden altijd de doodsklokken … om te melden dat iemand overleden was. De klokken waren nieuwsbrengers, schreef Piet Lauwers in Dat Stedeken Peer ooit. Tegenwoordig luiden die klokken ook nog, maar alleen als een overledene kerkelijk begraven zal worden, bv. bij de avondwake of bij de uitvaart zelf. In (o.m.) het Peerder dialect wordt die persoon dan ‘everlauwe’ (sommigen zeggen: everlaud). In het AN heeft dit werkwoord “overluiden” als tegenhanger, een werkwoord dat nog maar zelden gebruikt wordt. Blijkbaar kan je ook “uitluiden” en “verluiden” zeggen.
Niet overal bestaat de gewoonte van het ‘everlauwe’ dus nog. Per regio zijn er afspraken over hoe en met welke (doods)klokken geluid wordt om een overlijden te melden (klik in dit verband zeker op de link naar de Heemkundige Kring van Lille hieronder).
Wist je overigens dat voor het ‘everlauwe’ van mannen en vrouwen de doodsklokken verschillend gebruikt worden? In de link naar de VRT hieronder, zegt pastoor Hermans van Halen in 2021: “Een klok luiden is trouwens een gecodeerde boodschap. Afhankelijk van welke klok slaat, kan je bijvoorbeeld afleiden of er iemand gestorven is en of het een man of een vrouw is.”
Bij de begrafenis van een overledene luiden de doodsklokken ook wanneer de lijkstoet vanuit de kerk naar het kerkhof trekt. De doodsklokken worden overigens ook nog op andere momenten geluid, bv. bij nationale rouw als een koning(in) overlijdt of bij (de herdenking van) een grote ramp. Ook in bepaalde (nationale) noodgevallen luiden de klokken.
Wist je dat de klokken vroeger op heel regelmatige tijdstippen luidden? Ze gaven zo onder meer structuur aan de dag, want weinigen hadden een (zak)horloge en hadden dat zeker niet bij zich als ze bv. op het veld aan het werk waren. De klokken riepen ook op tot gebed en ’s middags wisten de werkers op het veld dat bij het luiden van het Angelus het tijd was om te gaan eten.
Bij speciale kerkelijke (hoog)dagen zoals Pasen luiden de klokken niet op Goede Vrijdag en Stille Zaterdag en op Paaszondag luiden de … paasklokken! In Peer kennen we in die periode de gewoonte dat de misdienaars en jongeren op vrijdag en zaterdag met ‘kleppers’ door de straten trekken om de klokken te vervangen, want die zijn naar Rome om … paaseieren op te halen! Heel speciaal in Peer is ook de Beiaard van Peer met 64 klokken. Wist je dat je je favoriete lied via de beiaard kan laten spelen? Zie de link hieronder …
Meer over “klokken(ge)luiden”:
http://www.hklille.be/extra4/index.html
https://www.trouw.nl/nieuws/als-je-overluid-wordt-ben-je-overleden~bf8db952/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
https://nl.wikipedia.org/wiki/Overluiden
https://nl.wikipedia.org/wiki/Klok_(bel)
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/08/27/waarom-luiden-elke-avond-de-kerkklokken-over-het-moeras-van-hale/
http://www.beiaardpeer.be/
http://www.tkleinverzet.vlaanderen/wp-content/uploads/2021/02/Waarom-klokken-luiden.pdf
Eerste publicatie in Blikveld nr. 7 van 17 februari 2023.
Louis Dingenen