‘Hèè ziet er nogal aut!’ Hèè is echt door de tèk gegeun sins z’n vrouw vero.ngelikt is!’(Hij ziet er nogal uit! Hij is fel vermagerd sinds zijn vrouw verongelukt is!)
‘Door de tèk gegeun zijn’ betekent dat je fel vermagerd bent en dat je er niet goed uitziet, meestal als resultaat van het (fysieke en/of mentale) lijden dat je doorstaan hebt.
De uitdrukking komt van “door de spitsroede gaan/lopen”, een militaire straf waarbij de gestrafte soldaat met ontblote rug tussen twee rijen soldaten door moest lopen. Die soldaten sloegen dan “met roeden van puntig rijshout”, scherp gepunte takken, op de rug van de gestrafte.
Dat “puntige rijshout” is later geëvolueerd naar ‘de tèk’ (de takken), vandaar ‘door de tèk gegeun zijn’, in de betekenis van “geleden hebben (zoals) bij een zware fysieke straf”.
Later kwam dit ritueel ook nog voor in jongensspelletjes waarbij er geen takken meer gebruikt werden, maar wel dat ze met de blote hand of ‘sjaals’ mochten slaan.
Meer ‘tek’:
https://etymologiebank.nl/trefwoord/spitsroede https://nl.wikipedia.org/wiki/Spitsroeden_lopen
Eerste publicatie in Blikveld nr. 40 van 7 oktober 2022.
Louis Dingenen