‘Ich hem inne schop ‘ne pelaster omgereeën en nau is de schop ingezakt!’ (Ik heb in het schuurtje een steunpilaar omvergereden en nu is het schuurtje ingezakt!)
Deze zin hebben wij aangereikt gekregen door een trouwe medewerker die een “ongelukje” gehad heeft omdat zijn “blikveld” blijkbaar tijdelijk beperkt was! Een ‘pelaster’ (met de varianten ‘pilaster’ en ‘plaster’) is Peerder dialect voor het AN-woord “pilaster”, maar ook weer niet helemaal. Een AN-“pilaster” of “muurpijler” heeft geen dragende functie en is dus eigenlijk alleen als decoratie tegen bv. een (kerk- of kapel)muur geplaatst. In onze voorbeeldzin staat het dialectwoord ‘pilaster’ eigenlijk voor ‘pilèèr’ of ‘pelèèr’ en zo’n “pilaar” of “zuil” heeft wél een dragende functie, zo lezen we in Wikipedia. Het klopt dan inhoudelijk ook dat het schuurtje inzakt als een dragende pilaar omvergereden wordt.
Het woord “pilaar” gaat terug naar het Latijnse woord “pila” waar overigens ook het woord “pijler” vandaan komt. In ons dialect worden ‘pilaster’ en ‘pilèèr’ dus door en voor elkaar gebruikt.
Er bestaan mensen die denken dat ze onmisbaar zijn en sommigen denken dat ze de Kerk als instituut moeten rechthouden. Ze gaan dan ook naar zowat alle activiteiten in hun kerk en we hebben in het Peerder dialect een mooi (figuurlijk gebruikt) woord voor zo iemand: een ‘kerkpilèèr’. In het AN heet zo iemand ook een “kerkpilaar” en het is natuurlijk een spotnaam, net als de term ‘pilèrenbijter’ of “pilarenbijter”, voor deze (dikwijls goed bedoelende) mensen die veel tijd in de kerk doorbrengen. Pilarenbijter is echter ook een scheldwoord voor “schijnheilige mensen”! Heb je nog nooit een “kerkpilaar” gezien, dan kun je er bij bol.com een bestellen, maar dan krijg je een heel dikke stompkaars met wel drie lonten toegestuurd … tenzij ze niet meer leverbaar zijn, natuurlijk. Ja, ‘kerkpilèère’ worden zeldzaam!
Tot slot nog een tip om je blikveld te verruimen: “Pilarenbijter” is ook een Belgisch bier van hoge gisting (of hoge goesting) dat gebrouwen wordt door Brouwerij De Brabandere in Bavikhove, zo weet Wiki. Het wordt gebrouwen in officiële opdracht van het Bisdom Brugge (cum licentia Dioecesis Brugensis) en is als gelegenheidsbier gecreëerd naar aanleiding van de bisdomdag 2002 in Kortrijk. Op het etiket staat de “pilaarbijter” uit het schilderij “De verkeerde wereld” van Pieter Bruegel de Oude, een schitterend doek waarop ten minste 125 Nederlandse (spreek)woorden en uitdrukkingen af- en uitgebeeld zijn … zeker eens opzoeken (zie link onderaan)!
Toch eens aan onze medewerker vragen of zijn blikveld misschien door een of meer godvruchtige of lekkere “Pilarenbijters” verminderd was toen hij die ‘pelaster’ omver reed!
Meer ‘pelasters’:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pilaster
http://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/pilaar;
https://www.ensie.nl/jozef-verschueren/kerkpilaar
https://www.bol.com/nl/p/extra-grote-kaars-met-3-lonten-kerkpilaar/9300000016776604/?country=BE
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pilaarbijter
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_Spreekwoorden
Eerste publicatie in Blikveld nr. 1 van 7 januari 2022.
Louis Dingenen