‘Wilde mich nau es gewèère leute! En ich hoef nèks mieë, ich kan gewèère!’ (Wil je me nu eens met rust laten! En ik hoef niets meer, ik kan voort!)
‘Gewèère’ is een Peerder dialectwoord dat niet zo makkelijk om te zetten is naar het AN. Letterlijk zou je “geworden” kunnen gebruiken, maar “laat mij eens geworden” is absoluut geen modern equivalent van ‘leut mich es gewèère’. “Iemand iets laten geworden” betekent in eerste instantie overigens iets anders, nl. dat je die iemand iets toestuurt, iets bezorgt, iets laat overhandigen … en dat heeft dus totaal niets met ons ‘gewèère’ te maken.
Toch lees ik in de taalrubriek van de Nederlandse krant “Trouw” van 3 augustus 2020 de titel: “Van oude mensen, die je moet laten geworden”. Auteur Peter-Arno Coppen schrijft naar aanleiding van een eerder artikel over “geworden”: “Er schijnen opvallend veel vaders te hebben bestaan die, als zij bijvoorbeeld door hun kinderen gestoord werden, uitriepen ‘Laat mij geworden! (…) Dat betekent dan zoveel als ‘iemand laten begaan’, of ‘iemand met rust laten.’”
Onze eerste ‘gewèère leute’ betekent zeker “met rust laten” en leidt ook naar een iets andere betekenis zoals in de zin: ‘leut es gewèère’ wat je kan omschrijven als “stil, afblijven, niet aankomen, laat eens zoals het is!” In de tweede link hieronder naar Trouw vind je daarover meer (3 juli 2020)
Onze tweede ‘gewèère’ uit de voorbeeldzin gaat richting “iemand laten begaan” in de zin van “laat mij maar doen, laat mij maar begaan, ik trek mijn plan, ik kan voort, ik red mij wel …”! Dit ‘gewèère’ vind je ook in het Duitse “Jemanden gewärhen lassen” wat betekent dat je iemand (figuurlijk) niet mag inperken … en dus moet laten begaan.
Er is nog een derde betekenis zoals uit de volgende voorbeeldzin zal blijken: ‘Ich hem altijd goed met dèè mins gewèère geko.nne!’ (Ik ben altijd goed met die man overeengekomen!) ‘Gewèère ko.nne’ betekent dus ook “goed overeenkomen, goed kunnen omgaan, goed kunnen opschieten met, een goede relatie hebben met …”
Als je nog meer oude en zelfs bijbelse betekenissen van “geworden” wil bijleren, dan verwijs ik graag naar de boeiende links hieronder die je naar de Nederlandse (katholieke) krant “Trouw” leiden.
En als je dat niet graag doet, dan laat ik je nu met plezier ‘gewèère’!
Meer ‘gewèère’:
http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/gewaere%2C+loate+~
http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/geweren%2C+zijn+eigen+~
https://www.trouw.nl/opinie/van-oude-mensen-die-je-moet-laten-geworden~b472a66b
https://www.trouw.nl/opinie/over-oude-mensen-en-de-dingen-die-geworden~bf64e11c/
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 2 van 14 januari 2022.
Louis Dingenen