‘Hooi, strooi, hooi, strooi … zoe moeste de boerejonges vrigger lieëre marcheren in ’t leger!’ (Hooi, strooi, … zo moesten de boerenjongens vroeger leren marcheren in ’t leger!)
De titel van dit stukje had ook “Links, rechts” kunnen luiden, want we hebben het over links en rechts, maar wat hebben ‘hooi’ en ‘strooi’ daarmee te maken?
We bespreken ‘hooi en strooi’ en “links en rechts” stap voor stap: bij het marcheren is het de gewoonte met de linkervoet te beginnen, vandaar dus dat een marsbevel in het leger begint met “links”. Niets speciaals, zou je denken, maar waarschijnlijk ken ook jij mensen die het onderscheid tussen links en rechts niet (altijd) kennen of liever, het niet (altijd even) correct toepassen. Soms is dat eigenaardig, soms grappig, soms vervelend, soms levensgevaarlijk. … Als de chirurg je linker- i.p.v. je rechterbeen opereert … of als je de instructie krijgt met de auto links af te draaien terwijl de aangever rechts bedoelt …. Naar links? Neen! Ander links! … (Her)ken je de reactie als iemand naar de verkeerde kant gaat? Het is overigens heel eigenaardig dat wie problemen heeft met het onderscheid tussen links en rechts, meestal geen moeite heeft met het verschil tussen voor en na, in en uit, boven en onder … Dat zou te maken kunnen hebben met het verschijnsel “links geboren en rechts gemaakt” zoals vroeger op school gebeurde bij mensen die als linkshandige toch rechts moesten leren schrijven. Voer voor psychologen en neurologen!
We keren terug naar het marcheren in het leger, vroeger … Heel wat jonge kerels kenden niet eens het verschil tussen links en rechts en om daaraan te verhelpen, lieten de instructeurs aan de linkervoet een ‘poes’ (een “pluk”) hooi (of ‘huuj’) binden en aan de rechtervoet een ‘poes’ stro (‘strooi’ of ‘struuj’), zo gaat het verhaal. Het onderscheid tussen ‘hooi’ en ‘strooi’ kenden ze allemaal … in tegenstelling tot de jongeren vandaag de dag, maar dat is weer een ander verhaal! Marcheren, dus, en op het commando van hooi, strooi, … slaagden de recruten er dan toch in correct en synchroon te stappen. Dit verhaal vind je overigens ook in andere landen en talen terug. In het Oxford English Dictionary zou een lemma bestaan hebben met de termen “hayfoot” (hooi-voet) en “strawfoot” (stro-voet)! Een recruut in de Amerikaanse burgeroorlog noemde men “strawfoot” en in de Vlaamse film “De Loteling” kun je deze hooi-strooi-instructie ook horen, zo blijkt. En er is meer …
In ons dialect kennen we het gebruik om onze kleren bij het wassen ‘links’ te trekken en dat betekent dat je ze “binnenstebuiten” trekt. De kleren zouden dan minder snel slijten … en sommige kledingstukken zou je ook best ‘links’ strijken omdat dat veiliger is! “Links” heeft als woord voor sommigen ook een negatieve gevoelswaarde omdat het verbonden zou zijn met “slinks” (sluw, achterbaks) … en dan hebben we het niet eens over politiek “links en rechts”. “Links” en “slinks” stonden in de Middeleeuwen tegenover “rechts” dat “goed” betekende. “Averechts” (in de tegenovergestelde richting) komt van “van de rechte weg af”. Die negatieve bijbetekenis van “links” speelt overigens ook mee in de uitdrukking “iets links laten liggen” (iets geen aandacht geven) en in het Italiaans gebruikt men het woord “sinistra” (“sinister” = dreigend, luguber) voor “links”.
Meer ‘hooi en strooi’: als je “links en rechts” eens rondkijkt of via de onderstaande “links” (of is het rechts? Ha, ha)…
https://www.ensie.nl/soldaten/hooi-strooi
https://www.americanheritage.com/hayfoot-strawfoot
https://languagelog.ldc.upenn.edu/nll/?p=2415#:~:text=hay%2Dfoot%2C%20straw%2Dfoot%3A%20with%20right%20and%20left,right%20foot%20from%20the%20left.
https://www.scriptiebank.be/scriptie/2007/ierse-softshoe
https://www.tipsenweetjes.nl/schoonmaken/is-beter-om-kleding-binnenstebuiten-wassen/
https://onzetaal.nl/uploads/nieuwsbrieven/sinister.html
https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20150327_01601413
https://www.maxvandaag.nl/sessies/themas/media-cultuur/haalt-u-links-en-rechts-door-elkaar-hier-komt-dat-door/
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 43 van 22 oktober 2021.
Louis Dingenen