‘Wilde ’n oeëre bazaar in oeër kamer es opreime, menneke, … ’t is deu zjust een rommelmèèrret!’ (Wil je je spullen in je kamer eens opruimen, jongen … het is er net een rommelmarkt!)
‘Bazaar’, met variant ‘bezaar’ (met een doffe /e/), is o.m. in het Peerder dialect een verzamelwoord voor allerlei betekenissen. In de voorbeeldzin betekent het “spullen, eigendommen, boeltje …” en het heeft een erg negatieve bijklank, want (de) anderen zijn niet gediend met je ‘bazaar’! Soms kan het zo erg zijn dat die bijbetekenis zelfs hoofdbetekenis wordt zoals in ‘Dè haus waas iene groeëte bazaar!’ (Hun huis was één grote warboel!)
Mogelijke synoniemen in ons dialect zijn ‘santeboetiek’ en ‘nest’: ‘Pakd oeëre nest bien en trapt ‘t aaf!’ (Neem je spullen bijeen en stap op!) De gevoelswaarde van ‘nest’ is nog iets negatiever dan die van ‘bazaar’ en ‘santeboetiek’. Je hoort ook wel eens dat iemand bv. zijn plan moet trekken met zijn ‘bazaar’ en daarmee kan je alle kanten uit: je werk, je opdrachten, je projecten … kortom, alles waarmee je bezig bent of wat je hebt … en waartoe de ander zich niet echt meer aangetrokken voelt. ‘Zèrreg mèr dat ge oeëre bazaar zelf gelieërd krijgt, ich help o.ch nie mieë!’ (Zorg maar dat je je les zelf leert, ik help je niet meer!)
Van Dale geeft drie betekenissen voor “bazar”: overdekte marktplaats, warenhuis en fancy fair. “Overdekte marktplaats” is de oorspronkelijke betekenis van “bazar” dat uit het Perzisch komt en in de 18de eeuw in Europa verspreid geraakte toen het Perzische verhalenboek “Duizend-en-één-nacht” in West-Europese talen vertaald werd, zo lezen we in het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands. “Pazar” is het Turkse woord voor “markt” en overdekte markten zijn erg bekend in de Oosterse landen. In de Arabische wereld heet een markt “souk” of “soug”, en ze verschillen van de “bazar” omdat de “souks” vooral in open lucht georganiseerd worden.
De betekenis “fancy fair” is aan het Engels ontleend en betekent “liefdadigheidsmarkt”, bij ons beter bekend in de vorm van “Vlaamse kermis”, een feest met allerlei activiteiten dat ten voordele van een goed doel georganiseerd wordt … een school, een instelling, een persoon in nood … Zeker in ons dialect kennen we ‘bazaar’ niet in die betekenis!
Wel gebruiken we ‘bazaar’ om een “grote winkel” aan te duiden, al begint de term wat verouderd aan te doen. De bekendste van alle ‘bazaars’, zeker bij de mensen met wat meer levenservaring, is natuurlijk de GB, de Grand Bazar, een Belgische “supermarkt(keten)” met zelfbediening, ontstaan in 1958 en sinds 2000 eigendom van de Franse keten Carrefour. Je vond ze in zowat alle steden en vandaag vind je ze vooral aan de rand van de steden.
Misschien nog dit: verwar “bazar” niet met “Bozar”, het kunstencentrum in het midden van Brussel dat tot 2002 bekend was als het “Paleis voor Schone Kunsten” en in januari 2021 bijna afgebrand is. De nieuwe naam “Bozar” is geïnspireerd door de uitspraak van de Franse benaming “Palais des Beaux-Arts”.
Meer ‘bazaar’:
https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/bazar
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bazaar_(markt)
http://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/bazaar
http://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/bazaar
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 32 van 6 augustus 2021.
Louis Dingenen