‘Die bieëst hèèget snel gedeun! Nog e bitske bijvo.jere en dan weg ’t ermee!’ (Dat rund heeft zich goed geschikt! Nog een beetje bijvoederen en dan weg ermee!)
Wij kennen “snel” in het AN in de betekenis van “rap, vlug …”, maar mijn grootvader (bouwjaar 1880) gebruikte in zijn Peerder dialect ‘snel’ geregeld in de oude betekenis van “goed, mooi, knap”. ‘Dè hadde gèè snel gedeun, m’ne jo.ng’, zei hij en dan wisten we dat het goed was. Volgens Etymologiebank.nl vinden we in sommige Duitse dialecten “schnell” ook terug in de betekenis van “goed, flink, mooi, levendig”.
Wanneer we het in ons dialect over de snelheid hebben waarmee iets gebeurt, dan gebruiken we voor “snel” meestal ‘rap’ en ‘gauw’ zoals in ‘Loeëp es rap neu de bakker!’ (Loop eens rap naar de bakker)en ‘Koomd es gauw kieke!’
Graag je aandacht voor de mogelijke dubbelzinnigheid van de laatste voorbeeldzin hierboven ‘Koomd es gauw kieke!’. Je zou de zin op twee manieren kunnen interpreteren, nl. als “Kom eens rap kijken” en als “Kom eens rap, kieken!”
De aandachtige lezer heeft echter al opgemerkt dat die komma in de laatste zin tussen “rap” en “kieken” in de dialectzin hierboven niet staat! Met een komma als leesteken, geef je een pauze in het spreken of lezen aan … Je kan dus met recht argumenteren dat het ‘kieke’ in de dialectzin gewoon “kijken” betekent en het “kieken” (na de komma) in de AN-zin een “kuiken” is … Maar als het ‘rap moet geun, dan ko.nne ze allebèè, nie?’
Het heeft niets met dialect te maken, maar ‘snel’ doet me denken aan Peter Snell … ken je hem (nog)? Snell was de Nieuw-Zeelandse loper die de Belg Roger Moens verrassend op de meet klopte op de 800 meter tijdens de finale van de Olympische Spelen in Rome, 1960. Moens was wereldrecordhouder op die afstand en dus de grote favoriet voor het goud op die 800 meter, maar Snell was … sneller … ik weet het, een goedkope woordspeling 😊. Wil je meer weten over Moens en Snell … in de links hieronder vind je zeker voldoende info .
Nog ‘snel(l)’:
https://etymologiebank.nl/trefwoord/snel1
https://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Snell
https://sporza.be/nl/2019/12/13/peter-snell-overleden/
https://www.nieuwsblad.be/cnt/gmoecv0d
https://nieuws.kuleuven.be/nl/2012_en_vroeger/0405/06/atletieklegenden-peter-snell-en-roger-moens
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 26 van 28 juni 2024.
Louis Dingenen