‘Sèèg kletskop, as ge gieën klets wilt opdoen, komt dan hei binne kletse!’ (Zeg kaalkop, als je geen verkoudheid wil opdoen, kom dan hier binnen praten!’
Een ‘klets’ krijgen kan in ons Peerder dialect verschillende betekenissen hebben. Als je van iemand een muilpeer (we blijven in de sfeer van Peer) krijgt, dan heb je een slag gekregen, een ‘klets’ die meestal met de vlakke hand gegeven wordt en je merkt al dat ‘klets’ een klanknabootsing is, zo’n platte ‘klets’ die ‘kletst’. Op je achterwerk ‘kletsen’ krijgen, heet ‘billenklets krijgen’ en daarmee wordt nogal eens gedreigd richting kinderen … Een ‘klets’ krijgen is niet zo pijnlijk als ‘slèèg’ of ‘mot’ of ‘strieëp’ krijgen, zo lijkt het wel, maar ‘kletsen krijgen’ varieert van tikken tot een pak rammel krijgen, niet?
Een ‘klets’ krijgen kan o.m. in het Peerder ook betekenen dat je een verkoudheid oploopt: ‘Doed ‘o.ch mèr ‘n po.ts op, strak doede nog een klets op!’ (Zet maar een muts op, straks loop je nog een verkoudheid op!) Een plotse slag van de kou, of zo? Heel gevaarlijk als je ‘kletsnaat of kleddernaat inne kaa geut steun’(doornat in de kou gaat staan), zo zegt de volksmond toch, maar of dat medisch ondersteund wordt … geen idee!
Ach, laat ze maar kletsen, denk je misschien, ‘leut ze mèr kletse!’ Wat ze zeggen vind je dan niet zo belangrijk, het is toch maar ‘kletsko.k’, dwaze of flauwe praat, flauwekul, ‘zieëver’ … al zou dat ‘geklets’ ook wel wat roddel kunnen inhouden, zeker als je met een echte ‘klets’, een ‘kletskeus’ of een ‘echt kletswijf’ te maken hebt. We kunnen daar nog lang over ‘bijkletse’ of ‘neukletse’ (napraten), maar nu even niet.
‘Deu zit nog e kletske koffie in oeër zjat, wilde dè nog autdrinke?’ (Er zit nog een kleine hoeveelheid koffie in je kopje, wil je dat nog opdrinken?) Misschien is de koffie al koud en mag je het restje of kwakje wegwerpen, maar als het om alcoholische drank gaat, is de situatie lichtjes anders. Sommige drinkers of drinkebroers drinken ‘ooch gèèr dè leste kletske nog aut’ (drinken ook het laatste restje nog draag op) en het is wel meer gebeurd dat bv. kinderen stiekem iets te veel ‘kletskes’ uitgedronken hadden na een of ander feest. Ja, daar wordt nadien nog over ‘gekletst’! Als ‘e kletske’ iets méér is dan ‘e kletske’, dan noemen we dat ook wel een ‘klats’.
Een ‘klats water’ of een ‘klats mèllek’ die over de rand van de emmer ‘klatst of klo.tst’, kan de vloer glad en glibberig maken en ‘klets, boem, petaat, deu giet ‘r tege de gro.nd’ … zie je het al gebeuren? ‘Klets’ is hier een tussenwerpsel dat niet alleen het geluid van die ‘klats oppe gro.nd’ nabootst, maar in combinatie met die boem en petaat ook het geluid van de val en de vallende enigszins echoot. En hoor je ook het geluid van die vervelende deur die door de tocht voortdurend tegen de deurstijl ‘kletst of klatst’?
Ken je in Hechtel de gezellige ‘kletsbar’ met speeltuin, bijna in de duinen? Een mooi nieuw woord voor een nieuw concept dat eerder al terug te vinden was in de ‘kletskop’ van dezelfde eigenaar. Een ‘kletskop’ kennen we als synoniem voor een kaal hoofd, maar de uitbater van de Kletskop verwees bij de vraag naar de herkomst van de naam niet alleen naar zijn eigen hoofd. Een bepaald soort straatklinkers heet ook ‘kletskop’ en een duin in Hechtel zou ook ‘kletskop’ heten … omdat er geen begroeiing (meer) op staat. Figuurlijk dus een ‘kletskop’, net zoals een autoband die ‘klets’ is … omdat er geen ribbels meer op staan … En weet je hoe ze in een ‘kletskop’ in Peer nog noemen: ‘vol meun’ of “volle maan”, zo lees je in Limburgse Dialecten III uit 2004. Klopt dat nog?
Nog meer ‘klets’:
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/klets;
https://dekletskop.be/ https://etymologiebank.nl/trefwoord/klets1; https://etymologiebank.nl/trefwoord/klets2;
https://e-wld.nl/static/dictionary/content/pdf/wld-3/2004_Limburgse%20Dialecten%20III%201,1%20(Het%20menselijk%20lichaam)%20(bd).pdf
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 6 van 9 februari 2024.
Louis Dingenen