Neen, geen Chinees vandaag en ook geen “jang”, maar wel een paar beschouwingen over “kinderen” of zoal we o.m. in het Peerder dialect zeggen: ‘jing, wichter, kinner of kinnekes’.
Als een kind geboren wordt, noemen we dat vandaag een “baby”, maar in het Peerder dialect kennen we dat woord niet echt, dat is te modern! ‘’ne klèène, ‘ne kleine, ‘ne klenne of e kinneke’, dat kennen we wel en dat is lief bedoeld voor het nieuwe ‘boeleke’. In het iets oudere Peerder dialect werd de meer algemene term ‘jo.nk’ in de neutrale betekenis van “kind” gebruikt. ‘Jo.nk’ betekent “jong” en kan als zelfstandig naamwoord gebruikt worden zoals in ’wa e schoeë jo.nk’ (wat een mooi kind), maar ook als bijvoeglijk naamwoord zoals in ‘wa e jo.nk volk is ‘r hei vandaag!’ (wat een jong volk hier vandaag!).
‘Jo.nk’ voor “kind” is vandaag niet meer neutraal, want het is een negatief geladen term zoals in ‘bedorve jo.nk’ (verwend kind), ‘ambetant jo.nk’ (vervelend kind), ‘stout jo.nk’ (stout kind), ‘onnieëzel jo.nk’ enz. ‘Jingske, jo.ngske en jungske’ zijn termen om een “kindje” aan te duiden, maar worden in ons dialect ook soms gebruikt voor “jongetje”.
We herkennen ‘jo.nk’ ook in woorden als “jonkvrouw, jonker, jonkheer, jonkman …” en in familienamen als “Jonckheere” en “Jonckers”. Een “jonker” is hetzelfde als een “jonkheer”, de aanspreektitel van een (jonge) edelman en “jonkvrouw” is de vrouwelijke tegenhanger daarvan. In ons dialect kennen we de term ‘jo.nkman’ voor “vrijgezel” en “een kale jonker” is een scheldwoord voor een verarmde edelman en in het algemeen voor een een hautain iemand.
Het werkwoord is ‘jo.nge’ (jongen) en wordt voor dieren gebruikt, want mensen ‘bevalle’ of ‘koeëpen e kinneke!’ De ‘jo.ng’ (jongen, meervoud) van dieren hebben eigen termen zoals ‘kalf’, ‘veele’ (veulen), ‘bag’ (big), ‘kieke’ (kuiken) etc.
Het meervoud van ‘jo.nk’ in de betekenis van kind is ‘jing’ of ‘jung’ (kinderen). Om “kinderen” in het algemeen aan te duiden kennen we ook nog ‘kinner’ en ‘wichter’: ‘ve blijve allemeul jing, eus hieël lève lank!’ (wij blijven allemaal kinderen, ons hele leven lang!) ‘Wicht’ en ‘wècht’ zijn (o.m.) in het Peerder dialect termen voor “meisje”, maar als je “meisjes” in het meervoud wil zeggen in het Peerder, gebruiken we ‘mèègt’ of ‘mèègtes’ en het enkelvoud is ‘mèègte’ of ‘mèchte’. ‘Mèègte’ komt van het Middelnederlandse woord “maagd” en is synoniem van ‘wicht’ in ons dialect. ‘Wicht’ betekent ook “schepsel, klein kind, meisje”, maar kan ook “schurk” betekenen in de samenstelling “booswicht”! Het meervoud ‘wichter’ omvat meer dan alleen maar de meisjes, zoals hierboven gezegd.
In Peer gaat er een leuk verhaaltje over een nieuw samengesteld gezin “avant la lettre”, want we situeren de uitspraak in de jaren ’70 van vorige eeuw. Zegt de vrouw tegen haar man: ‘Mijn jing en oer jing zijn wieër aan ’t vechten met aas jing!’ (Mijn kinderen en jouw kinderen zijn weer aan ’t vechten met onze kinderen!) Ja, dat kan als elk van de twee uit een eerder huwelijk al kinderen heeft en als ze ook samen nog kinderen hebben!
Nog ‘jonk en jing’:
https://etymologiebank.nl/trefwoord/jonker
http://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/meisje http://etymologiebank.ivdnt.org/trefwoord/wicht2
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 47 van 22 november 2024.
Louis Dingenen