‘Vekansie in Spanje en ’ne nauwen o.to, nieë, nieë, dè kan mijne braune nie trèkke!’ (Vakantie in Spanje en een nieuwe auto! Neen, neen, dat kan Bruin niet trekken!)
‘Dè kan m’ne braune nie trèkke’ is een uitdrukking die men in bijna heel Vlaanderen in het dialect gebruikt. Ze betekent dat “iets te duur is, niet te betalen is, niet haalbaar is”. De verwijzing naar ‘m’ne braune’ blijkt oorspronkelijk een verwijzing te zijn naar het klassieke Brabantse boerenpaard dat in onze streken meestal bruin van kleur was … vandaar de naam “Bruin” of ‘bruine’. Oh ja, terzijde: die trekpaarden zijn ondertussen “Vlaams immaterieel erfgoed” geworden!
Als iets zo zwaar was dat zelfs een sterk boerenpaard het niet kon (voort)trekken, dan was het dus te zwaar en te lastig, niet haalbaar voor het paard en bij uitbreiding ook niet voor de boer. Pure (boeren)logica, letterlijk, maar ook figuurlijk … in die zin dat het dikwijls ging om de “financiële last” die te zwaar was en dat sommige dingen te duur waren om haalbaar te zijn voor de boer in kwestie. Bij uitbreiding gaat het ondertussen al lang niet alleen meer over boeren, natuurlijk … de uitdrukking is gemeengoed geworden om aan te duiden dat iets (financieel) niet haalbaar is.
In Zuid-Limburg zegt men ook wel ‘m’ne grijze’ waarbij dus naar een grijs paard verwezen wordt. Varianten zijn ook: “Bruintje, Bles, Blauwe en er is zelfs Grauw” die het niet kan trekken … waarbij “Grauw” meestal verwijst naar een ezel. De uitdrukking luidde dan “dat kan grauw niet trekken, daar moet een bruin voor wezen”, dat kan een ezel niet trekken, daar is een boerenpaard voor nodig.
Er is ook een andere interpretatie gangbaar van het dialectische ‘m’ne braune’ en het AN “bruin”, namelijk een verwijzing naar de portefeuille van vroeger. Meestal waren dat imposante bruine ‘braun’ lederen portefeuilles die bijna dubbel zo groot waren als de moderne portefeuilles, ongeveer 20 x 15 cm … om je een idee te geven. De uitdrukking ‘trèkt oeër lèèr mer’ (haal je portefeuille maar boven) is ook (o.m.) Peerder dialect. In geen enkel spreekwoordenboek of dialectwerk is echter een verwijzing naar zo’n portefeuille te vinden. Waaraan had jij het eerst gedacht toen je las dat ‘m’ne braune dè niet kos trèkke’? Paard of portefeuille?
Meer ‘braune’:
https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/bruine,%20dat%20kan%20mijne%20~%20niet%20trekken
https://onzetaal.nl/taalloket/dat-kan-bruin-niet-trekken
Eerste publicatie in “Blikveld” nr. 15 van 12 april 2024.
Louis Dingenen